Niemniej jednak hydroponika to rzeczywista technologia, nie prototyp z przyszłości. Uprawa w wodzie gwałtownie zyskuje na popularności w większości rozwiniętych państw świata i stanowi jedno z najważniejszych osiągnięć w dziedzinie uprawy roślin ostatnich lat.

Czym jest hydroponika?

Hydroponika to sztuka uprawy roślin bezpośrednio w wodzie. Sam termin pochodzi z Greki – hydro oznacza wodę, ponos – pracę. Wszyscy słyszeliśmy o wiszących ogrodach Babilonu, czy wodnych ogrodach z rejonów górskich jezior Titcaca w Peru czy Inle w Myanmarze. Koncepcję na nowo odkrył w latach 30-tych Dr Gericke z Uniwersytetu Berkeley w Kalifornii.

Uprawiane hydroponicznie rośliny, podobnie jak przed laty w ogrodach rozpostartych na górskich jeziorach, rosną bezpośrednio w wodzie, a ich korzenie zanurzone są w przepływającym odżywczym roztworze.

Chociaż rośliny takie jak ryż, lilie wodne czy rośliny drapieżne doskonale sobie radzą w ubogim w tlen środowisku, dla większości organizmów żywych niedobór tlenu jest poważną przeszkodą. Jeśli korzeń rośliny nie dostaje odpowiedniej ilości tlenu, roślina może się udusić nawet jeśli jest dostatecznie nawodniona. Częstym tego przypadkiem są rośliny domowe, które umierają z powodu zbyt częstego podlewania -„too much love will kill you”, jak śpiewał Freddy Mercury. Szczególnie często zdarza się to w przypadku uprawy w kulturze wodnej (nie mylić z hydroponiką!), któa polega na uprawie w stojącej wodzie w szerokich pojemnikach.

Tak więc rośłina może rosnąć w wodzie, ale nie w każdych warunkach. Woda musi być „żywa”. Trzeba zdawać sobie sprawę z tego, że bez względu na rodzaj podłoża, czy jest to gleba, powietrze czy woda – roślina czerpie zeń swoje pożywienie w postaci rozpuszczonych w tlenie jonów. Kiedy pokarm i tlen z wody zostaną wchłonięte, musi ona zostać wymieniona. W tym leży istota hydroponiki – bezglebowa metoda uprawy, która stymuluje wzrost rośliny poprzez ścisłą kontrolę ilości wody, soli mineralnych i – co kluczowe – tlenu.

Zasada jest prosta – zanurzone w poruszającej się wodzie korzenie wchłaniają pokarm i tlen szybciej. Jeśli ilość tlenu jest niewystarczająca, wzrost rośliny zostanie zahamowany. I odwrotnie – jeśli roztwór jest odpowiednio nasycony tlenem, wzrost przyśpieszy. Zadaniem growera jest zatem wypracowanie mieszanki wody, składników odżywczych i tlenu, która najlepiej odpowiada potrzebom rośliny i zapewni maksymalny plon i jakość.

Dla osiągnięcia najlepszych rezultatów, trzeba wziąć pod uwagę kilka istotnych parametrów: temperaturę, wilgotność, poziom dwutlenku węgla, intensywność światłą, wentylację i charakterystykę konkretnej rośliny. Wiedza na temat tych czynników czyni świadomego ogrodnika.

Jakie są zalety tej metody?

Hydroponika może być wykorzystana przez bardzo szerokie grono osób – wszystkich miłośników roślin, zarówno hobbystów jak i profesjonalnych plantatorów, posiadaczy małych i dużych szklarni, stowarzyszeń ogrodniczych, centrów naukowych, szkół i wielu innych. Poniższa lista przedstawia w skrócie najważniejsze zalety i zastosowania hydroponiki:

Optymalne wykorzystanie potencjału genetycznego rośliny

Lepsza kontrola dostarczanych roślinie składników odżywczych

Widoczna poprawa ilości zbieranych plonów

Istotne skrócenie okresu wzrostu i przerw w uprawie wielu gatunków roślin

Bardziej efektywne wykorzystanie przestrzeni

Znakomita skuteczność rozmnażania

Duże oszczędności na nawozach i wodzie

Całkowite wyeliminowanie potrzeby wykorzystania herbicydów. Zamiast pestydów i fungicydów, uprawa hydroponiczna może wymagać  specjalnego zintegrowanego środka ochrony roślin

Silne i pełne życia rośliny wyprodukowane w systemie hydroponicznym mogą być swobodnie przesadzane do doniczek

Hydroponika stanowi niewiarygodne źródło materiału edukacyjnego dla dzieci i dorosłych – znakomite możliwości obserwacji życia i wzrostu rośliny powodują, że niektóre państwa umieszczają obserwację upraw hydroponicznych (niestety nie chodzi o cannabis ;-) - przyp. Red.) w programach szkół i uniwersytetów.  

Hydroponika była i jest z powodzeniem wykorzystywana do celów naukowych. Przez ostatnie 50 lat metoda ta była używana przez większość liczących się ośrodków badawczych ze względu na jej niezawodność, precyzję i szerokie spektrum zastosowań. Hydroponika przysłużyła się do istotnych osiągnięć na polu nauki o odżywianiu się roślin.

Jak wszystko, hydroponika może dawać dobre bądź złe rezultaty wzalżności od wykorzystujących ją osób i ich priorytetów.

Może być wykorzystana do masowej produkcji np. pomidorów bez smaku i zapachu. Jednocześnie przy odpowiednim traktowaniu pozwala na produkcję tych samych pomidorów o najwyższych walorach smakowych i odżywczych

Nieodpowiednie wykorzystanie hydroponiki może być bardzo nieprzyjazne dla środowiska. Odpowiedzialne i ekologiczne stosowanie hydroponiki może natomiast umożliwić samowystarczalność żywieniową wielu państw z ograniczonym dostępem do wody i kiepskimi glebami.

Innym często pojawiającym się pytaniem jest kwestia, czy plony hydroponiczne są organiczne. Prawidłowa odpowiedź brzmi „nie”. Sam fakt, że jest to uprawa bezglebowa sprawia, że nie można jej zakwalifikować do procesów czysto „organicznych”. Nie ma też w 100% organicznych nawozó do wykorzystania w systemach hydroponicznych. Niemniej jednak dostępne formuły składników odżywczych dla roślin są zaprojektowane w taki sposób, aby przy prawidłowym stosowaniu ich toksyczność i zwartość metali ciężkich była zerowa.

Aktualnie istnieje kilka wariantów tradycyjnej hydroponiki. Wszystkie wykorzystywane są na skalę przemysłową w takich krajach jak Australia czy Kanada. Bardzo duże zainteresowanie wykazują też kraje wschodniej Azji, gdzie coraz większa część warzyw, owoców, roślin doniczkowych i kwiatów pochodzi ze szklarni hydroponicznych.

W krajach tzw. trzeciego świata konstruowane są innowacyjne systemy hydroponiczne budowane z materiałów pochodzących z odzysku, a nawozy produkowane są z odpadów domowych.

Hydroponika ma też inne zastosowania, szczególnie w ogrodnictwie. W Stanach Zjednoczonych na przestrzeni ostatnich 25 lat, producenci opracowali specjalne zestawy do domowej uprawy hydroponicznej przeznaczone dla ogrodników-hobbystów, ale wykorzystujące te same zaawansowane technologie, które stosowane są w przemysłowych szklarniach. Takie niewielkie systemy są zaprojektowane z myślą o umieszczeniu ich na balkonach, w pokojach dziennych czy kuchni.

Hydroponika nie jest techniką dla każdego – częstym błędem jest myślenie, że jeśli tylko dać roślinie odpowiednio dużo wody, można ją zostawić bez opieki. W rzeczywistości przyspieszony metabolizm rośliny wymaga większej niż normalnie uwagi. Celem hydroponiki nie jest bowiem oszczędność czasu ogrodnika, a maksymalizacja plonów. W tym sensie grupą docelową systemów hydroponicznych są w szczególności miłośnicy roślin i kolekcjonerzy, zarówno początkujący jak i profesjonaliści, lecz nie „niedzielni ogrodnicy”.

EuroHydro