Wszystkie tkanki budujące ciało rośliny dzielimy na stałe oraz twórcze. Tkanki stałe nie posiadają możliwości dzielenia się, stanowią tkankę jednorodną o przeznaczonej dla siebie funkcji. Natomiast tkanki twórcze – merystematyczne – mogą się dzielić i to jest również ich podstawowym zadaniem.

Ich komórki zdolne są do regularnych podziałów, pokrywa je jedynie cienka pierwotna ściana komórkowa, która ułatwia podziały komórkowe. Ich rozmiar jest zauważalnie mniejszy od komórek tkanek stałych a wnętrze wypełniają duże jądra i gęsta cytoplazma. Dzieląc się odkładają nowe partie tkanek, które po pewnym czasie prowadzą do wzrostu organów już istniejących lub tworzą nowe. Wzrost może się odbywać we wszystkich kierunkach i wtedy nazywany jest dyfuzyjnym i ograniczonym. Rosną tak tylko niektóre organy roślin (liście, kwiaty), nie jest on szeroko rozpowszechniony u roślin. Charakterystycznym typem wzrostu jest tutaj wzrost zlokalizowany i nieograniczony. Odbywa się jedynie w określonych miejscach rośliny. Merystemy wzrostu nieograniczonego funkcjonują przez całe życie, oznacza to, że w tych miejscach wzrost rośliny nigdy nie zaprzestaje. Oczywiście biorąc pod uwagę rośliny wieloletnie. Chociaż, jeżeli zapewnimy konopi fotoperiod wegetatywny, nie zmieniając go na 12/12 wtedy będzie ona rosnąć nieprzerwanie, aż nie starczy jej miejsca w szafie. Ze względu na umiejscowienie merystemy dzielimy na wierzchołkowe, boczne oraz interkalarne. Pierwsze znajdują się na wierzchołkach pędów i korzeni, powodując ich wzrost na długość. Merystemy boczne tworzą cylinder wokół organów osiowych (łodyg i korzeni), dzięki nim wzrastają one na grubość. Natomiast merystemy interkalarne odnoszą się niemal wyłącznie do roślin jednoliściennych.

We wczesnych stadiach rozwojowych, to jest od wydostania się z nasiona, młoda siewka w ogromnej większości zbudowana jest z tkanki merystematycznej zarodkowej. Szybko jednak przekształca się w merystem pierwotny, który pracuje przez całe życie rośliny. To jemu zawdzięcza ona swój wzrost, produkuje nowe warstwy tkanek, które odkłada do już istniejących lub tworzy nowe.  W ten sposób roślina buduje swoją masę. Komórki merystematyczne dzielą się na dwie potomne, jedna z nich pozostanie nadal komórką merystematyczną i będzie kontynuować podział. Druga z pary przeróżnicuje się w tkankę stałą i przejmie nowe funkcje w organizmie.

Jak wzrasta łodyga? Widzimy to gołym okiem, ma budowę osiową, jest wysmukła i pionowo wzniesiona. W wypadku konopi łodygi są przeważnie zielne o małym stopniu zdrewnienia. Na szczycie rośliny znajduje się pąk wierzchołkowy a po bokach pąki pachwinowe. To w tych miejscach gromadzą się komórki merystemów wierzchołkowych. Technika FIM opiera się o wykorzystanie tego zjawiska. Jeśli usuniemy roślinie stożek wzrostu, usuniemy również komórki merystemu. Roślina musi wtedy znaleźć inną oś położenia, przez co boczne odnogi rozwijają się szybciej a plant lepiej krzaczy i daje lepszy plon. Nazwa „stożek wzrostu” wzięła się stąd, że merystem wierzchołkowy pędu ma kształt kopulasty. Zbudowany jest z komórek inicjalnych oraz ich najbliższych pochodnych. U roślin okrytozalążkowych komórki te tworzą coś na pozór warstw. Ich zewnętrzna część, szczytowa, dzieli się wyłącznie antyklinalnie, inaczej mówiąc wszerz. Nie tworzy nowych warstw a jedynie odkłada nowe komórki na boki. Dzięki temu okrywa cały stożek, stąd nazwa: tunika. Najczęściej spotyka się dwie warstwy tuniki, lecz może ich być więcej. Niżej położona komórka inicjalna wraz ze swymi pochodnymi dzieli się zarówno antyklinalnie jak i peryklinalnie. Znaczy to, że odkłada nowe komórki we wszystkich kierunkach. Prowadzi to do całkowitego wypełnienia stożka, warstwa ta nosi miano korpusu i taką właśnie pełni funkcję. Pojawiają się również zawiązki liści, których wzrost powodowany jest przez szczególnie liczne podziały zewnętrznej, podpowierzchniowej warstwy merystemu. Są one z początku kształtu brodawkowatego, lecz później przekształcają się w liść. W kątach między zawiązkami liści z łodygą, nieco dalej od centrum, znajdują się stożkowate lub kopulaste uwypuklenia zwane pąkami pachwinowymi, są bardzo podobne do wczesnych zawiązków liści.

Podczas mówienia o wzroście nie można pominąć faktu, że rośnie nie tylko część nadziemna. Wzrost korzenia również pełni ogromnie ważną rolę w budowie zdrowej konopi. Korzeń jest organem o budowie osiowej, posiada jeden główny korzeń oraz mnóstwo bocznych korzeni pierwszego oraz dalszych rzędów. Jego główną rolą jest pobieranie substancji mineralnych i wody z podłoża oraz zapewnienie stabilnej pozycji, przymocowanie do podłoża. Pod obrazem mikroskopowym wierzchołek wzrostu korzenia różni się znacznie od pędu. Przede wszystkim czubek korzeni pokrywa warstwa komórek, który pełni funkcje ochronne. Nazwano go czapeczką. Podczas wzrostu korzenia, co raz głębszego przebijania się w głąb ziemi zewnętrzne warstwy czapeczki ścierają się a od wewnątrz zawiązują się nowe. W budowie stożka wzrostu korzenia również widać poszczególne partie komórek. Nazwane zostały histogenami i zgodnie z teorią histogenów każdy z nich daje początek innej warstwie komórek budujących korzeń pierwotny. Na zewnątrz znajduje się dermatogen, który daje początek skórce mającej zadanie ochronne. Wewnątrz znajduje się plerom, który różnicuje się na walec osiowy. Pomiędzy walcem osiowym a ryzodermą umiejscawia się kora pierwotna mająca początek w peryblemie. Jest to główny schemat podziału histogenów, jednak istnieją jeszcze 4 typy korzeni, różniące się przyszłym powiązaniem poszczególnych histogenów do określonych warstw komórek.

Typowym przykładem tkanki merystematycznej bocznej jest kambium, zwane miazgą twórczą lub po prostu miazgą. Występuje zarówno w łodydze jak i korzeniu. Tak jak inne merystemy ma cienkie celulozowe ściany komórkowe. Warstwy kambium znajdują się pomiędzy drewnem, które przewodzi wodę i sole mineralne a łykiem, które z kolei transportuje produkty fotosyntezy, czyli związki organiczne. Dzięki działalności kambium – jego podziałom  -  łodyga czy też korzeń mogą wzrastać na grubość. Układ miazgi pod mikroskopem wygląda jak drabinka, tworzy szeregi komórek. Do merystemów bocznych zaliczany jest również fellogen, który tworzy warstwy korkowe. Dzięki jego działalności powstaje kora. Omówione tkanki merystematyczne budują pierwotne ciało rośliny. W takiej budowie nie ma typowych wiązek przewodzących w postaci drewna i łyka. Występują natomiast ich formy początkowe, zwane drewnem i łykiem pierwotnym. W czasie przekształcania się łodygi czy korzenia w budowę wtórną (końcową) kambium, o którym była już mowa nieco wcześniej odkłada warstwy drewna i łyka wtórnego. Z tym, że drewno zawsze odkładane jest do środka a łyko na zewnątrz kambium. Podobnie wygląda to u korzeni, z tym, że ułożenie warstw poszczególnych tkanek jest odmienne.

Jak już napisałem, tkanka merystematyczna tworzy całe ciało rośliny. Nawet trichomy powstają przez działalność merystemu. Niektóre komórki, zwane merystemoidami, wyspecjalizowały się do produkcji włosków, aparatów szparkowych i włośników. Nasze trichomy to inaczej właśnie włoski, to w nich przechowywane są produkty przemian chemicznych zachodzących w roślinie. To właśnie we włoskach konopia magazynuje drogie nam THC i inne kanabinole. Natomiast aparaty szparkowe kontrolują wymianę gazową a także poziom uwodnienia rośliny. Włośniki występują na końcowej części młodych korzeni, zwiększając tym samym powierzchnię chłonną. Jeszcze inne merystemy zwane archesporialnymi specjalizują się w tworzeniu pyłku. Z kolei kallus to tkanka przyranna, która po skaleczeniu zabliźnia ranę. Dzięki temu faktowi, możliwe jest szczepienie na sobie różnych roślin. To tkanka przyranna łączy ze sobą dwie rośliny.  

Obserwując wzrost naszych roślin nie możemy zapominać o tym, w jaki sposób cały ten proces przebiega. Jeśli zdamy sobie z tego sprawę będziemy mogli lepiej zrozumieć zasady funkcjonowania ich organizmów. Jeśli poznamy wszystkie zasady rządzące życiem rośliny będziemy lepiej przygotowani na ewentualne przeciwności doskwierające nam podczas upraw.

Artykuł z #36 numeru Gazety Konopnej SPLIFF